Krytyka i dyskurs
O transcendentalno-pragmatycznym uprawomocnieniu krytyki filozoficznej
Wstęp
Celem mojej pracy jest rekonstrukcja transcendentalnej pragmatyki jako projektu filozoficznego, który – w nawiązaniu, z jednej strony, do pragmatycznej semiotyki Charlesa Peirce’a, a z drugiej, do programu hermeneutyki filozoficznej – konstruuje teoretyczny “pomost” pomiędzy nowoczesną filozofią analityczną a tradycyjną filozofią transcendentalną…
CZĘŚĆ PIERWSZA
I Filozofia języka jako prima philosophia
Charakter realizowanej w transcendentalnej pragmatyce transformacji filozofii i specyfika konstruowanego w jej obrębie modelu uprawomocnienia – a w konsekwencji także zasadnicze rysy schematu fundującego możliwość uprawomocnienia krytyki filozoficznej – wyznaczane są w pierwszym rzędzie przez szczególny…
II Abstractive fallacy
Wszelkie przewijające się przez historię myśli filozoficznej niedostatki teoretycznych rozstrzygnięć dotyczących fundamentalnej dla filozofii kwestii wiedzy, teoretyczne niespójności czy wręcz niemożność sformułowania problemu wiedzy, a nadto większość wynikających z tego konsekwencji transcendentalna pragmatyka diagnozuje niezmiennie jako rezultat sposobu, w jaki…
III Performatywno-propozycjonalna struktura aktu językowego
Punktem wyjścia projektu, który jest w stanie zdiagnozować podstawowe modele wiedzy i sprzęgnięte z nimi konstrukcje filozoficzne jako z istoty obarczone “błędem abstrakcjonizmu” i który we własnej konstrukcji może konsekwentnie błędu tego unikać, muszą być określone rozstrzygnięcia co do istoty, funkcji, własności i struktury samego języka…
IV Ostateczne uzasadnienie
Konstruowana na gruncie transcendentalnej pragmatyki koncepcja filozoficzna wyprowadza wszystkie zasadnicze ustalenia ze specyfiki dwoistej, performatywno-propozycjonalnej struktury aktu językowego. Opierając się też na niej podejmuje najwyższe – jak sama ocenia – zadanie filozoficzne, zadanie filozoficzne par excellence…
V Argumentacja dyskursywna
Transcendentalno-pragmatyczna procedura uzasadniająca, jako procedura ściśle refleksyjna, nie korzysta w zasadzie z żadnych gotowych, wniesionych z zewnątrz struktur kategorialnych, które by jasno dookreślały sens pojedynczych jej terminów (chociażby tych dla niej najistotniejszych). Właściwe znaczenia tego, co przez nią refleksyjnemu badaniu…
VI Normatywność
Dookreślenie kategorii argumentacji i dyskursywności pozwala przejść do kulminacyjnego punktu transcendentalno-pragmatycznej analizy sytuacji argumentacyjnej (decydującego w konsekwencji m.in. o możliwości stworzenia projektu etyki normatywnej). Jest to moment, w którym analizy te wskazują jednoznacznie, iż…
VII O możliwości etyki normatywnej
Analiza struktury aktu komunikacyjnego i refleksyjny wgląd w presupozycje oraz warunki możliwości sytuacji argumentacyjnej to procedury teoretyczne, które w projekcie transcendentalnej pragmatyki kwalifikowane są jako zapewniające możliwość konstruowania projektu etycznego. Takie przekonanie jest wielokrotnie eksponowane zarówno…
VIII Etyka odpowiedzialności
Niewątpliwie największym wyzwaniem, przed jakim staje postkonwencjonalna koncepcja etyki normatywnej, formułująca program ostatecznego uprawomocnienia fundamentalnych zasad moralnych, pozostaje usankcjonowanie zobowiązania do przejęcia powszechnej współodpowiedzialności za urzeczywistniany porządek moralny. Tylko jako etyka odpowiedzialności…
IX Uniwersalistyczne roszczenia transcendentalnej pragmatyki
Rozszerzenie etyki dyskursu o część B wydaje się swoistym “domknięciem”, niejako “zwieńczeniem” projektu transcendentalnej pragmatyki. Tak sugeruje wewnętrzna logika analizowanych procedur. Tak też – jak sądzę – postrzega swą koncepcję sam Apel. Zasadniczą konstrukcję swojej filozofii, a zwłaszcza…
CZĘŚĆ DRUGA
X Krytyka przedkrytyczna
Filozoficzne pytanie o krytykę – stawiane w perspektywie transcendentalno-pragmatycznej – musi oczywiście zostać rozpisane na wiele pytań szczegółowych, a samo jego sformułowanie wymaga ważkich decyzji teoretycznych. Krytyka to bowiem domena filozoficzna, którą – jak pokazuje jej historia i jej dzieje najnowsze – cechuje nadzwyczajna…
XI Idea filozofii krytycznej
Status krytyki, jako wyodrębnionej i dookreślonej dyscypliny filozoficznej, zagwarantowany jeszcze rozstrzygnięciami starożytnych stoików, dość długo podtrzymywany był konsekwentnie właściwie wyłącznie w obrębie badań logicznych. Tu też powoli dokonywała się – widoczna już w późnym średniowieczu – znamienna jej modyfikacja. Rozwijane…
XII Transcendentalno-pragmatyczne uprawomocnienie krytyki filozoficznej
Dokładnie te same okoliczności, które – według teoretyków transcendentalnej pragmatyki – uniemożliwiły Kantowi konsekwentne przeprowadzenie procedury ostatecznego uprawomocnienia wiedzy, decydują o tym, iż jego projekt nie przynosi ostatecznie uprawomocnienia krytyki. Tymczasem o koncepcji…
CZĘŚĆ TRZECIA
XIII Modele krytyki filozoficznej
Zobaczmy zatem, w wielkim skrócie, na ile transcendentalno-pragmatyczne samouprawomocnienie krytyki dostarczyć może normatywnej bazy i zagwarantować uprawomocnienie każdej z kolejnych, wyodrębnionych powyżej postaci krytyki filozoficznej. Wyjść można od tego, co określane jest mianem krytyki sensu…
XIV Nastawienie dyskursywne
O filozoficznym znaczeniu transcendentalno-pragmatycznego projektu uprawomocnienia krytyki zaświadcza inna jeszcze okoliczność, istotnie z nim związana i zawdzięczająca mu swój wyjątkowy status. Jest to jednocześnie okoliczność, której konsekwencje uznać należy za…
XV Od rachunku zdań do etnologii komunikowania się
Niewątpliwie w długiej tradycji filozofii europejskiej nie było podstaw teoretycznych po temu, by stosownie podjąć kwestię relacji komunikacyjnej. Należałoby wręcz powiedzieć, iż – począwszy od starożytności – konstrukcje filozoficzne konsekwentnie i nieomal…
Zakończenie i bibliografia
Wskazanie na możliwość zastosowania narzędzi teoretycznych, wypracowanych w obrębie transcendentalnej pragmatyki, do problemu uprawomocnienia krytyki filozoficznej – to zasadnicza intencja dokonywanych powyżej rekonstrukcji i analiz. Takie ukierunkowanie mojej pracy zdecydowało o jej konstrukcji a także o zakresie materiałów źródłowych…