Racjonalność komunikacyjna

 

Beata Sierocka „Szkice z teorii racjonalności komunikacyjnej. Ujęcie transcendentalno-pragmatyczne.” 

Słowo wstępne:

 

„Ludzkie instytucje powinny jako takie wynikać z rozumnej rozmowy” – oto jedna z piękniejszych i mądrzejszych sentencji, jakie pojawiły się w pismach filozoficznych ostatnich dekad dwudziestego wieku.

Chętnie przywołuję tę sentencję i równie chętnie – w każdym możliwym kontekście – odwołuję się do jej autora, Karla Ottona Apla, jako teoretyka, który swym projektem transcendentalnej pragmatyki zainicjował większość wątków składających się sukcesywnie na filozoficzną teorię racjonalności komunikacyjnej.

Czy rzeczywiście kształt naszego świata powinien wynikać z rozumnej rozmowy? Czy społeczne praktyki komunikacyjne wyznaczają granice dostępnej nam racjonalności? Czy w sferze etyki obligują nas normy konstytuujące warunki możliwości racjonalności komunikacyjnej? Czy kompetencja komunikacyjna stanowi o specyfice ludzkiego świata?

To przykłady problemów, jakie mnoży przed sobą filozoficzna teoria racjonalności komunikacyjnej – problemów, z których każdy „otoczony” jest wianuszkiem kolejnych, równie fundamentalnych i trudnych pytań. Wszystkie one składają się na dzisiejszy kształt filozoficznej teorii racjonalności – ale o sposobie ich konceptualizowania nie decyduje już sama filozofia. To w dużej już mierze należy dziś do dyscyplin pozafilozoficznych – a te coraz śmielej anektują tradycyjne terytoria filozoficzne.

Tak więc zarówno katalog problemów, jak i katalog obszarów tematycznych, w jakie uwikłana jest teoria racjonalności komunikacyjnej, wydaje się z istoty niewyczerpany. Ale mimo tego bogactwa (chciało by się powiedzieć: mimo wertykalnego i horyzontalnego „natłoku”) istnieje – jak sądzę – szansa, by teoria ta zachowała spójność, by jako teoria fundamentalna zachowała zarazem uniwersalny charakter. Taką szansę daje jej perspektywa transcendentalno-pragmatyczna, dają jej narzędzia, w jakie wyposaża transcendentalna pragmatyka.

W zebranych w tym tomie tekstach starałam się więc konsekwentnie o to, by namysł nad poszczególnymi kwestiami z zakresu teorii racjonalności komunikacyjnej utrzymać w ryzach podejścia transcendentalno-pragmatycznego, i by – z drugiej strony – dzięki transcendentalnej pragmatyce adekwatnie uchwycić specyfikę (a przede wszystkim: rangę) racjonalności komunikacyjnej i zapewnić rzetelny dostęp do zagadnień szczególnie ważnych dla jej teoretycznej eksplikacji.

Wszystkie prezentowane tu teksty publikowane były wcześniej w formie papierowej – dokładne dane bibliograficzne zamieszczam pod każdym z nich.

Autorem grafik zamieszczonych na stronie jest malarz Lech Twardowski (oficjalna strona internetowa).

Jedność performatywno-propozycjonalna a perspektywa antropologiczna

Jedność performatywno-propozycjonalna a perspektywa antropologiczna

Lingwistyczna orientacja filozofii dwudziestego wieku, a przede wszystkim dokonany w jej obrębie przełom komunikacyjny, mogłyby nigdy nie dojść do skutku, gdyby nie pewna zasadnicza zmiana w sposobie konceptualizowania i badania zjawisk językowych. Zmiana, bez której...
Beata Sierocka_Szkice z teorii racjonalności komunikacyjnej_kompetencja komunikacyjna

O statusie filozoficznych badań nad kompetencją komunikacyjną. Ujęcie transcendentalno-pragmatyczne

Wśród filozofów nie budzi na ogół sprzeciwu opinia, że ciągłe ponawianie pytania o sam przedmiot filozofii to specyficzny rys ich teoretycznego namysłu. Stronice dzieł filozoficznych – od starożytności po współczesność – jasno poświadczają ustawiczne...
Beata Sierocka_Szkice z teorii racjonalności komunikacyjnej_idea wspólnoty komunikacyjnej

Antropologia bez antropocentryzmu. Idea wspólnoty komunikacyjnej a pytanie o conditio humana

Helmuth Plessner, myśliciel, który obok Maksa Schelera otwiera dwudziestowieczny rozdział antropologii filozoficznej i w istocie funduje jej podstawy, u schyłku swojej twórczości zdradził niespodzianie, że fundamentalne dlań dotąd – jak się wydawało – pytanie „Kim...
Beata Sierocka_Szkice z teorii racjonalności komunikacyjnej_Wokół antropologii komunikacji

Wokół antropologii komunikacji

Artykuł w nawiązaniu do wcześniejszych prac autorki eksponuje wyróżnioną rolę antropologicznych badań nad komunikacją, wskazując jednocześnie na proponowaną przez Michaela Tomasello koncepcję współintencjonalności jako teoretyczną podstawę antropologii komunikacji, a...
Beata Sierocka_Szkice z teorii racjonalności komunikacyjnej

Etyka współodpowiedzialności czyli moralność wywiedziona z międzyludzkiej komunikacji

Filozofia moralności: pytania, zadania, powinność   Kształt współczesnego świata stawia przed nami mnogość ważnych zadań. Zadań trudnych i palących. Pojawiają się one w każdym bez mała wymiarze naszej rzeczywistości: politycznym, gospodarczym,...

Krytyka i dyskurs

O transcendentalno-pragmatycznym uprawomocnieniu krytyki filozoficznej 

Beata Sierocka_Krytyka i dyskurs_O transcendentalno-pragmatycznym uprawomocnieniu krytyki filozoficznej

Wstęp

Celem mojej pracy jest rekonstrukcja transcendentalnej pragmatyki jako projektu filozoficznego, który – w nawiązaniu, z jednej strony, do pragmatycznej semiotyki Charlesa Peirce’a, a z drugiej, do programu hermeneutyki filozoficznej – konstruuje teoretyczny “pomost” pomiędzy nowoczesną filozofią analityczną a tradycyjną filozofią transcendentalną…

Communicating Aggression in a Megamedia World

(Agresja komunikacyjna w megamedialnym świecie)

Beata Sierocka_Krytyka i dyskurs_O transcendentalno-pragmatycznym uprawomocnieniu krytyki filozoficznej

Naczelna intencja tej książki

(intencja z gruntu krytyczna) to ujawnienie, że w dobie kultury megamedialnej – w istotnych aspektach zdecydowanie odmiennej od kultury mass medialnej – agresja i przemoc komunikacyjna stanowią najwyższe (w istocie „śmiertelne”) zagrożenie dla fundamentalnej formy społecznej egzystencji, jaką jest wspólnota komunikacyjna…

Racjonalność komunikacyjna

Wykonanie strony  Kreatywna Agencja SowiWeb